Tempo doeloe...

'Toen had ik ineens een hele drukke week achter de rug. Geheel onverwachts, door 'zieken en gewonden', was het op kantoor even met z'n allen rap en creatief schakelen en flink wat stappen meer zetten. Maar het lukte, natuurlijk :-)... en zo kon ook ik vrijdag met een goed gevoel het weekend beginnen... in de zon, met wat heerlijke vis en een koel glas witte wijn; kan slechter, dacht ik zo.'...schreef ik inmiddels alweer een week geleden.

En alweer is er nog zo'n drukke week voorbij en kom ik -zo het lijkt- niet toe aan al die anderen dingen die ik ook heel leuk vind. Want dat is gelukkig wel zo; alles wat ik doe en waar ik zo druk mee ben (voor mijn gevoel althans) vind ik óók leuk. Dus, tja...

En toen? Of wel: En daarna, destijds, hierna, toenmaals, toentertijd, tempo doeloe... (uitkomst van een kleine zoektocht een goed synoniem voor het woordje 'toen').

Ja inderdaad, je leest het goed; tempo doeloe. Ik had er nog nooit van gehoord. Wikipedia leert mij dat dit synoniem van 'toen','tijd van vroeger is' of eigenlijk, 'tijd die men niet heeft meegemaakt, maar waarmee de relatie nog niet verbroken is.' 

Ook dit deed ik dus al vorige week, dat zoeken naar een synoniem. En terwijl ik de woorden 'temo doeloe' een paar keer herhaalde in mijn hoofd, viel ik midden in een uitzending over de bevrijding van Westerbork op 12 april, 70 jaar geleden. Een aantal dingen kwamen me bekend voor, omdat we er zelf nog niet eens zo heel lang geleden zijn geweest. Indrukwekkend, vond ik toen. En dat vond ik het ook weer vorige week. Een statige dame die, met achter haar één van de 'nieuwe' wagons van vroeger, met bewogen stem vertelt hoe zij als tienjarig meisje die bevrijding heeft ervaren.

Tien jaar, en mijn ogen zoeken automatisch de foto van mijn moeder. Zij was bijna zestien en volgens mij toen al redelijk klaar met de situatie in Nederland. Of misschien wel klaar met de situatie thuis en alles wat haar herinnerde aan de oorlogsjaren... denk ik nu wel eens, met de wijsheid van nu. 

Ik heb vaak geprobeerd me er een voorstelling van te maken. Hoe het moet zijn geweest om als jong meisje je moeder te verliezen. Of hoe het voelt als je op die jonge leeftijd door je vader wordt verhuurd aan een boerderij verderop, om te gaan werken, want er was niets. Dezelfde boerderij die later werd geconfisqueerd door de 'moffen' (zoals ze zelf altijd zei), waarvoor ze moest wassen en strijken... onder priemende blikken van een Duitse officier, die niets anders deed dan zwijgen en kijken, terwijl hij zo'n ouderwetse knipklerenhanger open en dicht klikte. Ze vertelde het altijd als een spannend verhaal...

Zo ook de verhalen over 'joden die ondergedoken zaten in de heg die soms in brand vloog. En hoe 'als de dood' ze dan waren dat ze zouden worden ontdekt...
Of die keer dat ze op een avond lopend van Nijkerk naar Putten ging: 'Ineens hoorde ik in de verte de vliegtuigen aankomen en bommen vallen.' Op mijn vraag: 'En wat deed je dan?' antwoordde ze altijd glimlachend: 'nou gewoon, dan liet ik me plat op mijn pens in de sloot vallen en bleef liggen tot het over was...'. 

Tempo doeloe, een 'vroeger' die ik niet heb meegemaakt, maar wel degelijk een relatie mee heb. Gevormd door de verhalen van mijn stoere moeder, waar ik als kind alleen maar adembenemend naar luisterde, als ze verteld hoe ze in de windmolen klom om te kijken waar de bommen vielen, en hoe ze dan door de boer, al tierend en scheldend, weer naar beneden werd gehaald, omdat hij op zijn beurt weer bang was dat ze er zou worden uitgeschoten...

Nog steeds kan ik me niet echt een voorstelling maken van de angst waarmee ze af en toe geleefd moet hebben. Ik probeer het ook niet meer. Wel ben ik ervan overtuigd dat ze heel veel nooit verteld heeft. En doorvragen deed je simpelweg niet. 

En toen? 

Toen realiseerde ik me weer eens, meer dan ooit, hoe goed ik het heb en hoe blij ik ben met weer een mooie nieuwe dag... en nog zoveel meer, gewoon omdat het kan...